Dünya Son Dakika Haberleri

Montrö Boğazlar Sözleşmesi

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, 1936 yılında Bulgarlar, Fransa, İngiltere, İrlanda ve Denizaşırı Britanya Ülkeleri, Hindistan İmparatorluğu, Elenler Krallığı, Japonya İmparatorluğu, Romanya Krallığı, SSCB, Yugoslavya Krallığı ve Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanmıştır.

Yeni Türk Devleti tarafından, 29 Ekim 1923 tarihinde, devletin yeni başkenti Ankara’da Cumhuriyet ilan edilmiş ve Mustafa Kemal ilk Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Genç Türk Cumhuriyeti Türk Boğazları’nda tam bir kontrol ve egemenliği Cumhuriyetin ilanından yalnızca on üç yıl sonra elde etmiştir. “Montrö Boğazlar Sözleşmesi” 20 Temmuz 1936 tarihinde imzalanmış ve günümüzde halen yürürlüktedir. Montrö Boğazlar Sözleşmesi Türk Boğazları’nın hukuki statüsünü belirleyen temel hukuki metindir. Türkiye, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türk Boğazları bölgesinde egemenlik ve kontrolünü geri kazanmıştır. Sözleşmenin temel hükümlerine göre “Boğazlar” kayıtsız şartsız Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakılacak, tahkimat yapma hakkı tanınacaktır. Türk Hükümeti, sözleşmenin, savaş gemilerinin Boğazlardan geçişine ilişkin her hükmünün yürütülmesine göz kulak olacaktır. Bu hükümlerle Boğazlar Komisyonu ortadan kalkmıştır.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi barış zamanında sivil gemilerin geçiş serbestisini garanti altına almış; Karadeniz devletlerine ait olmayan savaş gemilerine ise geçiş kısıtlamaları getirmiştir.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye, Türk Boğazları bölgesini tekrar silahlandırma hakkı kazanmış, bu bölgenin güvenliği ve korunması için vatanımızın diğer herhangi bir yerinde olduğu gibi gereken tedbirleri alabilmiştir. Bu yönüyle Montrö Boğazlar Sözleşmesinin imzalandığı gün olan 20 Temmuz 1936 tarihi, Türk Boğazları’nın ve bu bölgedeki şehirlerin, Türk askerine kavuştuğu, gerçek kurtuluş günüdür. Çanakkale Savaşlarında döktüğümüz kana, kazandığımız zafere rağmen, 1918 tarihinde imzalanan Mondros Ateşkesi ile başlayan işgal ve bu işgale karşı savaştığımız yıllar, silahsızlandırma ve bölgedeki egemenliğimizin “Boğazlar Komisyonu” ile paylaşıldığı dönem olmak üzere on sekiz yıl süren Türk Boğazları için karanlık yıllar artık geride kalmıştır.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Sonrası'nda

Türkiye, Montrö Boğazlar Sözleşmesi sonrası, yıllar içinde, bazı ek kazanımlar da elde etmiştir. Sözleşmenin lafzına ve ruhuna uygun, Türkiye’nin kendi kıyıları ve karasuları, geçiş yapan gemiler ve seyre yönelik alacağı emniyet ve güvenlik tedbirleri, gelişen ve değişen denizcilik koşulları ile daha ayrıntılı olarak şekillenip belirlenmiştir. Türk Boğazları’nda alınan önlemler ve hizmetler kurumsallaştırılmış ve gerçekleştirilen uygulamalara ilişkin uluslararası destek ve tanınma da elde edilmiştir. Türkiye’nin bu kapsamdaki girişim ve çalışmalarının sonucu ortaya çıkan karar ve uygulamalar ve Türk Boğazları’na ilişkin Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) kabul ettiği kararlar gibi uluslararası ilişkilerde destekleyici yeni hukuki belgeler yeni kazanımlar olarak yürürlüğe girmiştir. Örnek olarak Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) Türk Boğazları’nda kılavuzluk hizmetlerinden faydalanmayı şiddetle tavsiye eden kararı verilebilir. “Gemilerin Rotalandırılması” başlıklı IMO Kararı A.827 (19) (1995), Ek 2, “İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizi boyunca Seyir üzerine Kurallar ve Öneriler” başlığı altında 3. paragrafta “Kılavuzluk” başlığı altında “Boğazlardan geçen gemilerin kaptanlarına, emniyetli seyrin gereklerine uymak amacıyla, yetkili kılavuz kaptan hizmetlerinden yararlanmaları şiddetle tavsiye olunur.” ifadesi yer alır. Aynı şiddetli tavsiye Uluslararası Kılavuz Kaptanlar Birliği (IMPA), Avrupa Kılavuz Kaptanlar Birliği (EMPA), Türkiye Cumhuriyeti’nin ilgili yetkili kurumları, İstanbul Liman Başkanlığı, Çanakkale Liman Başkanlığı, Türk ve yabancı, ulusal ve uluslararası birçok resmi kurum ve sivil toplum kuruluşunca desteklenmiş veya aynı ifadelerle benzer veya destekleyici kararlar alınmıştır. Uluslararası Güvenlik Yönetimi (ISM) Kod ve buna dayalı oluşturulmuş Güvenlik Yönetimi Sistemlerinde (SMS) denizcilik firmaları ve gemilerin, ilgili resmi yetkili kurumların ve denizcilik sektörünün kurum ve kuruluşlarının tavsiyelerini dikkate almak hususunda kural, taahhüt ve uygulamaları mevcuttur. Bu uygulamalar benzer tavsiye kararlarını daha etkin hale getirmiştir.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi geçiş serbestisini garantilese de bu geçişin gelişigüzel ve kuralsız bir geçiş olmasını gerektirmez. Geçişleri düzenleme yetkisi Türk Boğazları’nda egemen olan Türkiye’nindir.

Türkiye bu egemenliğini kullanarak geçiş kuralları oluşturmuştur. Aynı zamanda raporlama sistemleri, trafik ayrım düzenleri, gemi trafik hizmetleri tesis etmiştir. İhtiyaç oluştukça yerel trafik kuralları, seyir emniyetine ilişkin geçiş kısıtlamaları, gemilerin emniyetli geçişleri için sahip olmaları gereken teknik koşullara ilişkin kurallar oluşturmuştur. Seyir emniyeti kapsamında gemilerin boyutlarına ilişkin, gemilerin taşıdıkları yüklere göre, gemilerin gece geçişine izin verilmesine ilişkin, gemilerin asgari ve azami hızlarını belirleyen sınırlama ve kısıtlamalar tespit edilmiştir. Gemilerin birbirlerini uygun mesafeden takip etmelerine ilişkin kuralların oluşturulması, özel geçiş koşullarına tabi olan gemileri belirleyen ve geçiş koşullarını tespit eden çalışmaların yapılması, boyutları ve oluşturduğu riskler nedeniyle karşı yönden trafiğin kapatılmasına gerek duyulan gemilerin tespiti ve trafiğin buna göre planlanması, zararsız geçişi sağlamak için gemilerin uyması istenen kural ve standartların tespit edilmesi ve zaman içinde geliştirilmesi sağlanmıştır. Kısıtlı görüş, kuvvetli akıntı, deniz ve hava koşulları ve benzer doğal nedenlerle seyir emniyetini sağlamak ve sürdürmek amacıyla, geçişlerin askıya alınması da dahil olmak üzere gerekli kuralların oluşturulması, ilgili planlamanın yapılması gibi benzer birçok hususta çalışmalar yapılmış, kurallar oluşturulmuş, uygulama standartları tespit edilmiş ve gerekli uygulamalar planlanarak, plana uyarınca gerçekleştirilmiştir. Bu sınırlandırma, kısıtlama ve planlamaların hiçbiri Montrö Boğazlar Sözleşmesinin lafzına ve ruhuna aykırı değildir.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Önemi

1. Türkiye, boğazlar üzerindeki egemenliğini ve bağımsızlığını engelleyen hükümler kaldırtmış, boğazlar konusunda tam bağımsız hale gelmiştir.
2. Montrö Boğazlar Sözleşmesi, ülkemizin Sovyet ile ilişkilerinde ayrılığa sebep olan bir antlaşmadır.
3. Bu antlaşmanın yapılmasıyla birlikte Türkiye, uluslararası ilişkilerde bir saygınlığa ulaşmıştır.
4. Bu sözleşme günümüzde süresi dolduğu halde tarafların değişiklik önerisinde bulunmaması sebebiyle hala geçerliliğini sürdürmekte ve devam etmektedir.
5. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin dünya barışı açısından önemi oldukça büyüktür.
6. Bu sözleşme ile Boğazlarda asker bulundurabilecek duruma gelen Türkiye, Doğu Akdeniz’de güçlü bir hale gelmiştir.
7. Hünkâr İskelesi Antlaşması’ndan beri bir sorun olan Boğazlar, bu sözleşme ile çözüme kavuşmuştur.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi Maddeleri

1. Lozan ile oluşturulan Boğazlar Komisyonu kaldırılacak ve boğazların egemenliği tamamen Türk hükümranlığına bırakılacaktır.
2. Boğazlar Komisyonu’nun görev ve yetkileri Türk hükümetine devredilecek.
3. Boğazların her iki tarafında askerden ve silahtan arındırılan alanda Türkiye asker bulundurabilecek ve gerektiğinde savunma yapabilecek.
4. Genel kural olarak geçiş serbestliği kabul edilmiştir.
5. Barış zamanında ticaret gemileri zamanı fark etmeksizin istedikleri şekilde bu boğazlardan geçebilecekti.
6. Gemi geçişlerine herhangi bir sınırlama getirilebilecekti.
7. Türkiye’nin herhangi bir savaşa dahil olması durumunda ya da bir savaş tehlikesi ile karşı karşıya gelmesi durumunda boğazlardaki üstünlük Türkiye’ye bırakılacaktı.

https://www.dunyasondakika.com/