Dünya Son Dakika Haberleri

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Uzanan Bir Nakşibendi Şeyhi

Şeyh Said, tam adıyla Şeyh Said bin Mahmud bin Şeyh Ali, 1865 yılında o dönemki Osmanlı toprağı olan Palu’da doğdu. Aslen Nakşibendi tarikatı mensubu olan Şeyh Said, dedesi Şeyh Ali Septi’den aldığı dini eğitimle yetişti. Bölgedeki aşiretler arasında dini otoritesi ve etkisiyle hızla öne çıktı. Şeyh Said’in babası Şeyh Mahmud da kendi döneminin saygın bir şeyhiydi. Bu nedenle ailesi nesiller boyunca halk nezdinde saygı gören bir tarikat liderliğine sahipti.

1925 Ayaklanmasının Öncüsü

Cumhuriyet’in ilanından sonra uygulanan inkılaplara karşı bölgede yükselen hoşnutsuzluğu örgütleyen Şeyh Said, 1925’teki ayaklanmanın öncüsü olarak tarih sahnesine çıktı. Resmî kayıtlarda “Şeyh Said İsyanı” olarak geçen bu hareket, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da geniş bir katılım buldu. Başlangıçta sadece dinî gerekçelerle çıktığı sanılan isyan, gerçekte yerel unsurların hem siyasi hem sosyal rahatsızlıklarını barındırıyordu. Şeyh Said’in bildirilerinde ise laik düzenin hilafete son vermesi başlıca gerekçe olarak öne çıkıyordu.

İsyanın Gizli Destekçileri İddiası

Resmî tarihte yer almayan bir iddia ise, Şeyh Said hareketinin sadece dini değil bölgesel bağımsızlık fikrinden de etkilendiğidir. Bazı araştırmacılara göre, isyan sırasında Irak ve Suriye sınırındaki aşiretlerden de destek almak için görüşmeler yürütüldü. Hatta İngiliz istihbarat raporlarına yansıyan belgelerde, isyanı kışkırtarak Türkiye’yi zayıflatmayı amaçlayan birtakım İngiliz ajanlarının bölgeyi gezdiği iddia edilmiştir. Bu belgeler, henüz resmî olarak tam açıklanmasa da, akademik kaynaklarda zaman zaman gündeme getirilmektedir.

Yakalanışı ve İdamı

İsyan kısa sürede genişledi fakat hükümetin sert tedbirleriyle bastırıldı. Şeyh Said, Mart 1925’te Genç yakınlarında yakalandı ve Diyarbakır’da kurulan İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. 28 Haziran 1925’te idam cezasına çarptırıldı ve aynı gün Darağaç Meydanı’nda asılarak idam edildi. Beraberinde pek çok isyancı lider de benzer akıbeti paylaştı.

Şeyh Said’in Mezarı Nerede?

En çok merak edilen konulardan biri de budur. Şeyh Said ve 46 arkadaşının gömüldüğü yerin yeri hâlâ bilinmiyor. Hükümet, mezar yerini özellikle açıklamadı. Ailesinin yıllardır yaptığı başvurulara rağmen bu konuda resmî bir bilgi verilmedi. Bölge halkı arasında ise cesetlerin Dicle Nehri kıyısına gömüldüğü ya da bir askeri bölgeye gizlice defnedildiği söylentileri hala dilden dile aktarılmaktadır.

Torunlarından Sessiz İsyan

Günümüzde Şeyh Said’in torunları, dedelerinin sadece dini lider olduğunu ve halkın özgürlük taleplerini savunduğunu öne sürüyor. Hatta yakın zamanda ailesi, dedeleriyle ilgili belgelerin devlet arşivlerinden kamuoyuna açılmasını resmen talep etti. Bu talebin henüz karşılık bulmadığı, ancak önümüzdeki dönemde yeni belgelerin ortaya çıkabileceği konuşuluyor.

Halk Belleğinde Şeyh Said

Aradan geçen yaklaşık bir asra rağmen, bölgedeki birçok insan Şeyh Said’i bir “din ve halk önderi” olarak hatırlıyor. Kimileri için bir isyancı, kimileri içinse bağımsızlık ve inanç uğruna canını veren bir kahraman… Onun ismi bugün hâlâ politik tartışmalarda dahi güçlü bir sembol olarak anılmaya devam ediyor.

https://www.dunyasondakika.com